همه چیز در مورد معماری برج آزادی

تاریخچه برج آزادی

معماری یادمانی، به برپایی بنایی گفته می‌شود که به منظور پاسداشتِ رویداد و یا فردی ساخته می‌شود. بنای برج آزادی که پیش از انقلاب به برج شهیاد معروف بود؛ نمونه متعالی از یک معماری یادمانی ست و به عنوان نشانی از دروازهء ورودی ایران به جهان مدرن توسط “حسین امانت” طراحی شد. نمای اصلی این برج شباهت نزدیک و آشکارایی به یکی از نمادهای اصیل در تزئینات معماری ایرانی یعنی “مقرنس” دارد که در کمتر منبعی به آن اشاره شده است.

فروشگاه ایوان:پارکت لمینت،کاشی بین کابینتی،کاغذ دیواری،پوستر دیواری کلیک کنید

طراح برج آزادی کیست؟

حسین امانت در سال 1321 در خانواده‌ایی اهل هنر، در تهران متولد شد. پدرش اهل کاشان و مادرش نیز کاشانی-همدانی بود. آنطور که خودش در میان خاطراتش عنوان می‌کند؛ بازدید ویرانه‌های پارسه (تخت جمشید) تاثیر عمیقی در کودکی و دیدگاه هنری وی در بزرگسالی گذاشت.

مشاهده آثار معماری شهر تهران 

حسین امانت ورود وی به دنیای معماری کاملا تصادفی بود. امانت در یکی از مصاحبه‌هاش بیان کرده است:

« ابتدا علاقمند به فیزیک اتمی بودم و برای تحصیل در این رشته، قصد مهاجرت به آمریکا را داشتم، اما با صحبت‌های پدرم از این کار منصرف شدم»؛ به همین منظور امانت وارد دانشکدهء فنی دانشگاه تهران شده و رشتهء مهندسی مکانیک را انتخاب میکند و این در حالی است که وی در رشتهء مهندسی معماری نیز پذیرفته شده بود.

در جایی دیگر امانت عنوان می‌کند:« حدود دو ماه در دانشکدهء فنی تحصیل کردم، روزی برای کمک به دوستانم برای تکمیل پروژهء معماری در آتلیهء آقای غیاثی به آنها ملحق شدم و این ماجرا سرآغازی برای ورود من به دنیای معماری بود». سرآغازی که ثمره اش طراحی بسیاری از اماکن مشهور دنیا گردید نظیر موزه ها ، برج ها و طراحی ویلا و بناهای مذهبی و بناهای شهیر دیگر.

پیشنهاد خوانش مقاله: آشنایی با فرشید موسوی معمار ایرانی

شروع زندگی حرفه‌ایی حسین امانت | مسابقه معماری و آفرینش برج آزادی

در دوران پهلوی دوم، اندیشه ایجاد تغییرات و تحولات نمادین در ایران بسیار مورد بحث بود. در آستانه برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی، دولت وقت به فکر طراحی نمادی در مسیر ورودی شهر تهران از سمت غرب (فرودگاه مهرآباد) بود.

این نماد بایستی، در میانه میدانی که بعدها به عنوانی یکی از بزرگترین میادین شهری خاورمیانه، لقب میگرفت، بنا می‌شد تا گردشگران به محض ورود به تهران این نماد را ببینند و با ایران نوین آشنا شوند.

این بنا بایستی، زیبایی‌های بصری خاصی می‌داشت که در عین مدرن بودن؛ حاوی المان‌های شاخص تاریخ و هنر ایران زمین نیز بود. بنایی که قرار بود از آن به عنوان نماد پایتخت ایران ، در کل دنیا یاد شود. به همین منظور، در شهریور سال 1345، آگهی مسابقه‌ایی با عنوان (طراحی ساختمان شهیاد آریا مهر) در روزنامهء اطلاعات به چاپ رسید.

در این آگهی که بسیار کوتاه و با حروف ریز چاپ شده بود از آرشیتکتهای ایرانی خواسته شده بود که طرح‌های پیشنهادی خود را تا دهم آبان به دفتر شورای مرکزی تسلیم کنند. برای این مسابقه معماری که در نوع خودش تا آن زمان بینظیر بود، 21 شرکت کننده طرح‌های خودشان را هرکدام بر روی دو تابلوی بزرگ در سالنی در کاخ سعد آباد امروزی در معرض دید داوران قرار دادند.

پیشنهاد خوانش مقاله: بررسی سبک سورئالیسم در معماری معاصر

در میان طرح‌ها یک طاق پیروزی پیچیده و بسیار جالب از سردار افخمی که بسیار مورد توجه فروغی (رئیس اسبق دانشکدهء هنرهای زیبا) بود، به چشم میخورد. به گفته حسین امانت؛ داوران این مسابقه شامل: هوشنگ سیحون، فروغی، غیاثی، کوهنگ(از سازمان برنامه و بودجه) و شروین (شهردار تهران) بودند.

به نقل از سایت ویکی پدیا :

برج آزادی که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به نام برج شهیاد شناخته می‌شد، اصلی‌ترین نمادهای شهر تهران است و تقریباً در همه جای جهان ایران را با این نماد می‌شناسند. در سال ۱۳۴۹ خورشیدی، توسط حسین امانت، معمار ایرانی، طراحی و توسط مهندس محمد پورفتحی ساخته شد. برج شهیاد، به عنوان نماد «ایرانِ مدرن» و برای یادبود جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در میانه یکی از میدان‌های اصلی غربِ تهران به نام میدان شهیاد و آزادی کنونی طراحی و ساخته شده‌است.

معماری برج، تلفیقی از معماری هخامنشی، معماری ساسانی و معماری اسلامی است. در محوطه زیرین برج، چندین تالار نمایش، نگارخانه، کتابخانه و موزه قرار دارد.

این بنا در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۵۳ با شمارهٔ ثبت ۱۰۰۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

سه اسکیس اولیه از برج آزادی

در میان بیست و یک طرح ارائه شده، طرح حسین امانت معمار جوان 24 ساله‌ایی که به تازگی از دانشکدهء هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شده بود، به عنوان برنده مسابقه اعلام شد. حسین امانت از دانشجویان مورد علاقهء هوشنگ سیحون معمار نامی ایران بود. 40 سال بعد، در مصاحبه‌ایی هوشنگ سیحون عنوان کرده است که سهم بسزایی در برنده شدن طرح امانت داشته و با قاطعیت تمام از آن دفاع کرده است.

پیشنهاد خوانش مقاله: معرفی سبک آثار معماری دوره ساسانی

اسکیس اولیه از برج شهیاد

لازم به ذکر است که در آن دوران تب و تاب طراحی برج شهیاد بسیار داغ بود و بسیاری از دانشجویان معماری همدوره با حسین امانت، طراحی شهیاد را به عنوان پروژه پایان نامه خود انتخاب می‌کردند. با جرات میتوان گفت بسیاری از این طرح ها غرابت ظاهری زیادی با شهیاد کنونی داشته‌اند.

آگهی مسابقه طراحی برج شهیاد (آگهی که  در شهریور سال 1345 شمسی در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید.)

تحلیل معماری و طراحی برج آزادی

جریان معماری ایران در دوران پهلوی اول و دوم

جو غالب معماری ایران در دوره‌ی پهلوی اول، منشعب از 3 جریان اصلی یعنی: « معماری اواخر قاجار، مدرنیسم و سبک نئوکلاسیک باستان گرا (سبک ملی) که در زمان معاصر به آن پست مدرن میگویند » بود.

این جریانات در دوره‌ی پهلوی دوم، به یک جریان غالب و تأثیرگذار معماری مدرن تبدیل شد معماری مدرن شکل گرفته در این دوره، عمدتاً، از مجرای کارهای معماران و اندیشه‌های جریان ساز اروپا، از جمله؛ سبک بین‌المللی، مدرسه‌ی باوهاوس، کارهای لوکوربوزیه، فرانک لوید رایت، ریچارد نویترا، آلوار آلتو، جیمز استرلینگ و غیره حمایت می‌شد و ماحصل آن (پست مدرن ایرانی) صورت ایرانی معماری مدرن  بود که با این عنوان نام گذاری گردید.

کارها و اندیشه‌های معماران متأخر نسل دوم را که حضوری چشمگیر در «شبه مدرنیستی » معماری فعالیتهای معماری ایران، حتی بعد از انقلاب داشتند نیز به دو دسته میتوان تقسیم کرد:

دسته‌ی اول، در اصل، همان تداوم اندیشه‌های مطرح شده‌ی معماران پیشگام نسل دوم است که فرزندان خلف آن اندیشه‌ها و در پی آشتی دادن سنّت با مباحث و تحولات مدرنیته بودند.

پیشنهاد خوانش مقاله: بررسی معماری کاخ های آشوریان

نمونه ای از شاهکارهای نسل اول که تلفیق شمسه ایرانی با مدرنیته را نشان میدهد . جائیکه هوشنگ سیحون برای طراحی مقبره خیام بین سنت ایرانی و مدرنیته بیانی جدید را می آفریند

دسته‌ی دوم، کارها و اندیشه‌ی معمارانی است که تحصیلات آکادمیک خود را درخارج از ایران پی گرفته بودند و بیان و نگاه این معماران به فرهنگ ایرانی و سنّتی متفاوتتر از بقیه‌ی هم نسلانشان است. از آن جهت که دسته اول در پی عرضه تمدن ایرانی به شکل مدرن امروزی هستند نظیر شاهکار های هوشنگ سیحون و شاگردان و همکارانش که تمدن ایرانی را به طرز باشکوهی به روش مدرن به تصویر کشیدند و دسته دوم تمدن بیزانس یا روم و… را با تلفیق مدرن یا به شکل نئو کلاسیک یا به شکل خام آن یعنی سبک کلاسیک رومی ارائه میکنند که ثمره آن در دوران پس از انقلاب بسیار مشهود در بناهای رومی مشهود است.

پیشنهاد خوانش مقاله: معرفی سبک مدرنیسم در معماری و مکتب آن

برج شهیاد (برج آزادی)؛ معماری یادمانی ایران معاصر

معماری یادمانی که برگرفته از واژه لاتین “monumental architecture” به معنای بنایی است که چیزی را به دیگران یادآوری می‌کند. از گذشته تا به امروز، همواره طراحی و ساخت بناهایی با مفهوم یادمانی در تمامی تمدن‌ها جایگاه بسیار ویژه‌ایی داشته است.

برای مثال زیگورات جغازنبیل در شوش یکی از کهن‌ترین، نمونه‌های معماری یادمانی در ایران است که معبدی برای بزرگداشت الهه اینشوشیناک (نگهبان شهر شوش) بوده است.

طراحی و ساخت برج آزادی را صراحتاً می‌توانیم به عنوان معماریی بشناسیم که نه تنها هدف آن ارج نهادن به تاریخ یک ملت است، بلکه دروازه‌ایی می‌شود تا با بهره‌گیری از تکنولوژی مدرن زمان خود نمادی برای ورود ایران به  جریان مدرنیته باشد.

تاریخ معماری ایران مملو از دستاوردهای شکوهمند معماری است که این دستاوردها به شکل منحصر به فردی در ساخت این برج نمود پیدا کردند؛ در ادامه به بررسی این دستاوردها در قالب عناصر و ارکان معماری برج شهیاد می‌پردازیم.

بررسی عناصر و ارکان معماری ایرانی در برج شهیاد (برج آزادی)

 معماری برج شهیاد (آزادی) که از آن به عنوان دروازهء ورود به ایران مدرن نیز یاد می‌شده است؛ سبکی مدرن-تلفیقی (پست مدرن) دارد. سبکهای معماری به کار رفته در این برج از دوران‌های باشکوه تاریخ این سرزمین یعنی هخامنشیان، ساسانی و دوران اسلامی منشعب شده است.

به گفته خود امانت، ایده بنای برج از 4‌ طاقی‌های ایرانِ دوران ساسانی الهام گرفته شده است. چهار ستون بزرگ و افراشته این برج با یک گنبد چهار بخشی پوشانده شده است. و در ادامه به بررسی صحت و سقم این ادعا خواهیم پرداخت.

برج آزادی و یا شهیاد، بدون ستون‌های پایه یا دیوارهای باربر طراحی شده و در واقع همانند تندیسی تنها به خود متکی و استوار است. طراحی برج و 4 ستون آن که هر یک ابعادی معادل 42*62 دارند، مثال زدنی و در نوع خود بی همتاست. 4 ستون این برج گویی به دور خود می‌چرخند تا  کوچک میشوند و بام را نگه میدارند. با شباهتی کامل به یک مقرنس معلق ایرانی.

در برج شهیاد میتوان عناصر معماری ایرانی را به شهر زیر را مشاهده کنیم.

• چهارطاقی؛ یادگار معماری ساسانی
• مقرنس؛ تزئینات معماری به جای مانده از دوران مادها
• طاق کسری؛ معماری ساسانی
• عناصر معماری سلجوقی
• مفهوم کثرت و وحدت؛ معماری اسلامی
• کاشی‌کاری فیروزفام؛ معماری اسلامی
• کاربندی‌های زیر گنبد؛ معماری ساسانی و معماری اسلامی
• برج آزادی؛ نمونه متعادل مقرنس ایرانی

همانطور در تصویر بالا کاملا واضح است شباهت تام و تمام این برج به مقرنس انکار ناپذیر است . نکته ای که هیچگاه حسین امانت به آن اشاره نکرد.

نگاهی به تاریخچه ساخت مقرنس در معماری ایرانی

یکی از عناصر تزئینی معماری ایرانی که در مساجد و مدارس اصیل ایرانی به کار برده می‌شده است مقرنس است.  مقرنس اغلب در گوشه‌های زیرین سقف و در سطوح فرو رفته آن ایجاد میشده است. یک واحد مقرنس، میتواند یک چهارم، یک هشتم و یا یک شانزدهم یک گنبد را در برگیرد.

یعنی اگر بر روی یک چهارم طاقی، گنبدی ایجاد شود، فرم مقرنس نیز بسته به بالا رفتن گوشه‌های زیر گنبد تغییر پیدا خواهد کرد. برای مثال اگر یک بنای چهار طاقی را در نظر بگیرید که دارای گنبد ساده‌ایی باشد، تنها در چهار گوشه زیر آن چهار واحد مقرنس وجود خواهد داشت.

اما اگر چهار ضلع به هشت ضلع و هشت ضلع به شانزده و در نهایت قسمت زیرین گنبد به دایره تبدیل شود، به خاطر آنکه مقرنس‌ها بسته به زیاد شدن اضلاع نیز وسعت می‌یابند، در هر مرحله به گونه‌ایی که در بالا گفته شد یک واحد مقرنس اضافه خواهد شد.

مشاهده طراحی ویلا

ردپای مقرنس‌سازی در دوران پیش از اسلام

با بررسی آثار معماری به جای مانده از دوران پیش از ورود اسلام به ایران، میتوان به این نتیجه رسید که هنر مقرنس کاری از دیرباز مورد توجه معماران و هنرمندان ایرانی بوده است.

مقرنس با ورود اسلام به ایران در بناهایی چون مسجد و مدارس اسلامی جنبهء تزئینی داشته  و در نخستین مراحل کاربرد آن بیشتر جنبه‌های ایستایی آن مورد توجه بوده است. و دلیل آن بهره بردن تمدن اسلامی از تمدن ایرانیان در بخش معماری است که باعث شد تمام بناهای اسلامی و مذهبی شبیه کاخ ها و عمارت های ایرانی با مشخصات طاق و رواق و گنبد و صحن و شبستان و جلوخان اجرا گردد.

قدیمی‌ترین نشانه‌های مقرنس سازی در معماری ایرانی را بایستی در دوران مادها (750-550ق.م) و در نمای مقبره‌ایی صخره‌ایی دکان داوود (در سر پل ذهاب) پیگیری کنیم.

پیشنهاد خوانش مقاله: کوبیسم در معماری

در دوران هخامنشی(330-550 ق.م) مقرنس سازی به شکل متنوع‌تر و بیشتری مورد استفاده قرار گرفت که در این دوره میتوان به ساخت مقرنسهای زیبای کعبه زرتشت اشاره کنیم.

مقرنس سازی در دوران‌های اشکانی و ساسانی نیز تداوم پیدا کرد. به طوری که در دوران اشکانی میتوان به مقرنسهای زیبای کاخ آشور و بر سرستون‌های این کاخ اشاره کنیم.

در دوران ساسانی در قسمت فوقانی دیوارهای خارجی کاخ سروستان مقرنسهای پهنی وجود دارند؛ همچنین در نمای تالار بزرگ کاخ بیشابور و طاق کسری نیز مقرنسهای زیبایی به چشم میخورد.

نمای اصلی برج شهیاد یاد آور مقرنس معکوس

با بررسی سابقه حضور طراحی و ساخت مقرنس در معماری ایرانی که نشانه‌هایی از آن از دوران ماد‌ها(هزاره اول ق.م) و تجلی تعالی این شیوهء تزئیناتی در معماری دوره های بعدی، میتوان گفت نمای اصلی برج آزادی (برج شهیاد) شباهت آشکارا به مقرنس‌هایی دارد که به زیبایی در دوران اسلامی به خصوص در مساجدی چون مسجد جامع عباسی و یا مسجد نصیر الملک شیراز ساخته شده‌اند؛ دارد.

شباهت مقرنس و برج آزادی

در معماری سنتی ایرانی شاهد تبدیل خطوط راست گوشه به خطوط شکسته در پلا‌نهای معماری ساده هستیم و در نهایت تبدیل خطوط شکسته به خطوط منحنی و قوس‌های ایرانی. قوسهای ایرانی که در دوره‌های بعدی آنها را به کرات در معماری میبینیم.

حال در این بنا، این خطوط منحنی و شکستگی‌ها را با پیچش آرام و شبکه‌های متقاطع  شاهد هستیم. گویی معمار بنا به درستی از این مفاهیم وام گرفته و نمای اصلی برج را آفریده است.

نمای برج شباهت فراوان و واضحی به مقرنس ایرانی با یک شمسه تخت دارد که پایه‌های برج همانند ترنج‌های زیبایی هستند که در رسیدن به زمین در میان طاس‌ها، انحنای منحصر به فردی را به خود میگیرند.

طاس‌های این مقرنس‌ عظیم؛ با پیچش آرام و شکستکی‌های ظریف، نمایی طاقی شکل با شبکه‌های متقاطع و رسمی‌بندی‌های ایرانی ایجاد میکنند. ترنج‌های این مقرنس (برج آزادی) 4 نما دارند؛ این نماها دو به دو متقارن هستند.

نمادگرایی به شکل آشکارا در این مقرنس عظیم دیده می‌شود. پایه‌ها یا همان ترنج‌های این برج به سمت آسمان (نماد معنویت در معماری ایرانی) اوج می‌گیرند. از طرفی، پیچش پایه‌های این برج، فرم سیال ترنج‌های مقرنس ایرانی را یادآور میشوند که با استفاده از خطوط و سطوح منحنی، نما را به آسمان می‌رسانند.

چهارطاقی‌، بنایی مذهبی در تاریخ معماری ایران باستان

چهارطاقی های ساسانی

چهارطاقی یا آتشکده، شاخص ترین سبک معماری ساسانی است که پلان آن پس از ساسانیان و به ویژه در مساجد اسلامی مورد استفاده قرار گرفت. معمولا این چهارطاقی‌ها پلانی مشابه داشتند که چهارطاقی گنبددار در مرکز بنا برپا میشد، سپس اجزاء ساختمان از جمله تالارها و اتاق‌های پیرامون هسته اصلی ساخته می‌شد. بناهای چهارطاقی پلان‌های متفاوتی نیز دارند.

چهارطاقی های ساسانی کاربریهای مختلفی داشته اند که البته شاخصترین کاربری آنها را در آتشکده ها می دانسته اند.

برجسته‌ترین نشانه‌های سبک ساختمانی چهارطاقی، محراب مربع شکل، چهارستون داخلی، راهروی مسقف در دور بنا و همچنین پیوند آتشگاه و محل آئین‌های عمومی در یک طرح کلی ساختمانی برای این مجموعه توسعه یافته از نیایشگاه‌های آتش در ایران است.

حسین امانت در بسیاری از مصاحبه‌هاش عنوان کرده برای ساخت نمای اصلی برج آزادی ، از مفهوم چهارطاقی ایرانی-ساسانی استفاده کرده است!!!

تکرار استواری طاق کسری در نمای شرقی-غربی برج آزادی

برج آزادی و طاق کسری

طاق بالایی برج آزادی(قوس اصلی میان برج) با الهام از طاق کسری(کاخ تیسفون؛ عراق امروزی) ساخته شده است. این کاخ و ایوان(طاق) باشکوه آن به هدف نمایش عظمت و شکوهمندی پادشاهی ساسانیان(خسرو یکم) در سالهای پایانی این امپراطوری بنا شد.

طاق کسری در حدود 30 متر ارتفاع، 25 متر عرض و در حدود 43 متر عمق دارد. طاق نمای شهیاد به رسم طاق کسری به شکل سهمی طراحی شده است با این تفاوت که طاق نمای شهیاد در رسیدن به زمین پهن‌تر و بزرگتر می‌شود.

در قسمت بالای طاق کسری شاهد نمایش یک قوس نیمه جناقی هستیم که در نمای شمالی جنوبی باز هم تکرار می‌شود. اما، نکته بدیع درباره برج آزادی که حتی در معماری اسلامی نیز بی سابقه است،

پهن و عریض شدن کناره‌های طاق به هنگام رسیدن به زمین است. سطح بین این طاق و لوزی‌های تو رفته بی‌شباهت به بنای کمال الملک هوشنگ سیحون نیست.

پیشنهاد خوانش مقاله: سبک فوتوریسم در معماری چیست؟

شباهت بنای کمال الملک و برج آزادی

پنجره‌هایی که با الهام از برج های سلجوقی طراحی شدند

پنجره‌های بالایی برج نیز به شکلی طراحی شده که بازهم به نوعی با برج‌های دوران سلجوقی که برخی از آنها کاربریِ برج دیده بانی را داشتند؛ قابل قیاس هستند.

پنجره‌های بالایی شهیاد نیز طوری طراحی شده که اگر از طریق آنها بیرون را نظاره کنیم تمامی شهر قابل مشاهده باشد. پنجره‌های برج شهیاد را بیشتر از هر برجی با برج طغرل شهر ری قابل قیاس میدانند.

مطلب پیشنهادی : نقش ایوان در معماری ایرانی

پنجره های برج آزادی در مقایسه با برج طغرل

نمای شمالی-جنوبی برج آزادی (شهیاد) کمتر  در معماری ایرانی دیده می‌شود؛ شاید تنها و نزدیکترین نوع معماری را به آن، بتوان معماری سلجوقیان دانست که در ساخت برج‌های نمادین و بلند مشهور بودند.

پیشنهاد خوانش مقاله: سبک طراحی ویلا ایرانی و معرفی

نمایش مفهوم کثرت و وحدت در طراحی فضای سبز میدان آزادی

میدان آزادی و گنبد شیخ لطف الله

وقتی از بالا، عکسی هوایی از میدان آزادی گرفته شود؛ طراحی باغچه‌ها و فضای سبز میدان، بی درنگ انسان را به یاد مفهوم کثرت و وحدت در زیر گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان می اندازد و تقسیم بندی آن اقتباسی کامل از چهارباغ ایرانی پاسارگاد است.

باغچه‌هایی که با فرم لانه زنبوری طراحی شده‌اند نقوش زیر سقف را یادآور میشوند که بسیار شبیه تقسیم بندی مقرنس است. فرم قرار گیری برج آزادی در وسط میدان بر اساس نظریات مرکزگراست و عناصر اطراف آن به نوعی تحت تاثیر این مرکزیت قرار دارند.

اما، تفاوت فضای سبز میدان آزادی با گنبد شیخ لطف الله، وجود دو بیضی با دو کانون متفاوت اما با چرخشی کاملا مدرن است (در حالی که در طراحی مسجد تنها شاهد دایره‌ایی با کانون مشخص هستیم). همچنین طراحی آبنماهای این میدان نیز آشکارا، از باغ‌های ایرانی چون باغ فین کاشان الهام گرفته شده است. طراحی میدان آزادی مفاهیمی چون تشابه، تکرار، کثرت و وحدت، تغییرات فرم و در نهایت تکامل در عین تقارن را به هر فردی یاد آوری میکند.

کاربندی‌های زیر گنبد فیروزه‌ایی برج آزادی با الهام از سایر بناهای تاریخی

کاربندی زیر گنبد داخلی برج آزادی

زمانی که به طبقه سوم برج ‌می‌رویم، شاهد طراحی و ساخت کاربندی‌ها زیبایی هستیم که بی شباهت به نمونه کاربندی‌های منحصر به فردی که در دوران صفویه و در بازارها و بناهای ایرانی ساخته می‌شد؛ نیست. در مرکز این کاربندی؛ نور زیبایی با طرح شمسه از مقرنس ایرانی ساخته شده است؛ این کاربندی نور طبقات دوم و سوم را نیز تامین میکند.

لازم به ذکر است که کاربندی طبقه سوم برج شهیاد، شباهت فراوانی با کاربندی زیر طاق آرامگاه خیام که یکی از بناهای ساخته شده توسط هوشنگ سیحون است؛ دارد.

کاشی‌کاری‎‌های پر طاووسی داخلی برج (طبقه دوم) و زیر طاق نمای بیرونی برج شهیاد تماماً یادآور کاشی فیروزفامی است که در دوران معماری اوایل اسلام کاربرد داشته است. قابل به ذکر است که بازسازی ساختمان برج آزاری در سال های پیش صورت گرفته است.

پیشنهاد خوانش مقاله: معرفی سبک مدرنیسم در معماری و مکتب آن

جمع‌‌بندی معماری برج آزادی

اهمیت به هویت فرهنگی در طراحی و ساخت برج آزادی به عنوان نماد ایران مدرن و گرایش به سنت‌گرایی پیش از هرچیزی در این برج خودنمایی میکند. آمیختگی سنت و مدرنیته (سبک پست مدرن) اساس کار معمارانی بوده که به نوعی در ساخت یرج آزادی (شهیاد) با یکدیگر همکاری مستقیم و یا غیر مستقیم داشته‌اند.

عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساخت این برج که در این مقاله نیز بررسی شدند؛ همگی الهامی آشکارا از عناصر معماری ایرانی بودند. فرم اصلی برج شباهتی نزدیک و واضح به طرح مقرنس ایرانی با شمسه‌ایی 8 وجهی دارد.

ترنج‌های این مقرنس با پیروی از انحنای خطوط در معماری ایران برای رساندن این برج در بالاترین نقطه به زیبایی به دور هم چرخش دارند.

از طرفی چهارطاقی، کاربندی، اجرای قوس‌ها و طاق‌بندی ساسانی، مفهوم کثرت و وحدت، تقسیم بندی چهارباغ ایرانی پاسارگاد و ده‌ها و صدها المان دیگر را میتوان در این برج و میدان اطراف آن واکاوی کرد.

و بصورت واضح میتوان دستخط معمارانه هوشنگ سیحون را در راهنمایی شاگردش حسین امانت در طراحی معماری برج آزادی یا همان ( برج شهیاد ) را مشاهده کرد ، دستخطی که در تمام آثار هوشنگ سیحون ( مثل آرامگاه خیام ) و شاگردانش خودنمایی میکند و بصورت انکار ناپذیری واضح و هویداست

شرکت طراحی معماری ایوان با سال ها تجربه در زمینه طراحی معماری با متخصصین حوزه معماری و ساختمان خشنود است که توانست مطلب مفید و متفاوتی را از منظر علمی در مورد برج آزادی ارائه کند.

تحلیل از: علی رامشک