سبک طراحی ویلا ایرانی و معرفی

معرفی سبک طراحی ویلا ایرانی

طراحی ویلا در ایران و سایر نقاط جهان در سبک های مختلفی بسته به سلیقهء کارفرما و شرایط آب، هوا و اقلیم هر منطقه انجام می‌شود. تمایل به طراحی و ساخت ویلا را بایستی بیشتر در تفاوت میان سازه‌ایی به نام “ویلا” و یک سازهء معمولی با کاربری مسکونی پیگیری کنیم.

علاقمندان به معماری و تاریخچه ساخت و ساز بناهای مختلف، زمانی که از میان صفحات اینترنتی و یا کتاب‌های مرجع به دنبال تاریخچهء ساخت اولین بناهای ویلا مانند هستند، قطعاً با مطالبی روبه رومی‌شوند که در آن‌ها گفته می‌شود؛ ساخت اولین ویلاها در یونان، روم باستان و در قلب اروپای امروزی ریشه دوانده و به سایر نقاط زمین این سنت گسترش پیدا کرده است.

اما شاید بهتر و دقیق‌تر بتوان گفت سبک خاصی از طراحی ویلا که امروزه از آن به عنوان طراحی ویلا کلاسیک یاد می‌شود از یونان و یا روم باستان شروع شده است؛ و به طور کلی طراحی ویلا و یا ردپای طراحی اولین ویلاها در جهان را می‌توانیم در مرزهای جغرافیایی کشور خودمان “ایران” و در دوره‌های تاریخی مختلف پی‌جویی کنیم.

ایران کشوری با غنای تاریخی، فرهنگی و سیاسی است که گواه این ادعا، آثار و نشانه های به جای مانده از تمدن‌های چون شاهنشاهی هخامنشی، سلسله اشکانی و پادشاهی با شکوه ساسانی می‌باشد. آثار و نشانه‌های معماری به جای مانده از این پادشاهی‌های پیش گفته؛ این مطلب را می‌رساند که ایران در اکثر دوره‌های تاریخی و پیش از تاریخی دایه‌دار ابداع بسیاری از سبکهای معماری که بعدها به شکل گسترده در نواحی همجوار نیز استفاده شده‌اند، بوده است.

پیشنهاد: مطالعه مقاله: معرفی سبک آثار معماری دوره ساسانی

یکی از مهمترین دغدغه‌های امروز جامعه معماری و به طور کلی هنری کشور، غفلت از انواع سبکهای بومی که سِبقه ء تاریخی و ملی دارند، است. برای مثال؛ طراحی ویلا به سبک کلاسیک و رومی آنچنان رشد کرده که گویی این سبک ایرانیست که اینچنین به مذاق کارفرمایان ایرانی خوش آمده است. یکی از دلائل مهم این مساله غفلت معماران ایرانی از ترویج، گسترش و یا بهتر است بگوییم شناساندن سبک ایرانی و یا سبک سنتی به مخاطب ایرانی است.

در دروان معاصر بخصوص بین دهه‌های 30 الی 60 شمسی معمارانی از جمله اسامی ذیل:

داریوش بوربور
هوشنگ سیحون
ایرج اعتصام
محسن فروغی
وارطان هوانسیان
پرویز مویدعهد
کریم طاهرزاده بهزاد
یوسف شریعت‌زاده
سیاوش تیموری
حسین امانت

کامران دیبا
عبدالعزیز فرمانفرمائیان
حیدر غیایی
نادر خلیلی
محمدکریم پیرنیا
محسن مصطفوی
فریبرز صهبا
علی اکبر صارمی
کوشش زیادی در شناساندن و احیای معماری ایرانی در قالب نوین کردند خصوصا هوشنگ سیحون که به حق نقش بسزایی در احیای این امر داشت؛ اما با گذشت دهه‌ها شاهد آنیم که معماری ایرانی مسیر انحرافی را پیش گرفته و بیشتر سبکهای غربی همچون رومی و کلاسیک توجه کارفرمایان را جلب کرده است.

پیشنهاد مطالعه مقاله: همه چیز در مورد معماری برج آزادی

طراحی ویلا سبک ایرانی

معنی کلمه کوشک
خانه ییلاقی و یا همان ویلا ایرانی
کوشک و یا کاخ در آثار هخامنشیان
کوشک در آثار اشکانیان و ساسانیان
نشانه های ساخت ویلا در دوران اسلامی ایران
هدف از طراحی و ساخت ویلا
تفاوت کوشک و خانه ییلاقی

معنی کلمه کوشک
معنای اصیل کلمه کوشک در فرهنگ فارسی معین، بدین شکل آمده است:

کوشک . (اِ) بنای بلند را گویند و به عربی قصر. (برهان ). قصر و هر بنای رفیع بلند و بارگاه و سرای عالی . (ناظم الاطباء). بنای مرتفع و عالی .قصر. کاخ . کوشه . گوشک . کوشک کلمه‌ایی اصالتاٌ ایرانی و ریشه در زبان پهلوی دارد و به معنای کلاه فرنگی بالای بنا، اطاق تابستانی آورده شده است.

در کتاب حدود العالم آمده است: در زمین مرو(سرزمین ییلاقی) کوشکهای بسیار است و آن جای خسروان بوده است. اشاره به این موضوع که کوشکها همواره محل زندگی و یا تفریحگاهی برای اشخاص بلندمرتبه جامعه بوده است.

کوشک و یا همان ویلا ایرانی

کوشک ساختمانی است که به شکل برونگرا طراحی و محل استقرار آن در محور اصلی باغ در فاصله مرکز تا انتهای باغ است(که این مدل را شما در طراحی ویلا ایرانی کنونی مشاهده میکنید). بنا و استقرار سازهء کوشک مانند به گونه‌ای است بنا شده است که در محور اصلی باغ و متاثر از ساختار هندسی باغ باشد. بدین شکل چشم اندازی زیبا از کوشک به سمت باغ ایجاد می‌شود و در هنگام ورود به باغ گذر از عمارت سردر، عمارت کوشک در معرض دید بازدید کننده قرار می‌گیرد.

پیشنهاد خوانش مقاله : معرفی سبک آثار معماری دوره ساسانی

احداث طرح کوشک در باغ ایرانی بر مبنای طرح صفه با نقش مربع، یا هشت ضلعی و نیز طرح‌های هشت بهشت در موارد اندکی به صورت مدور است. به طور کلی، ابعاد کوشک‌های باغ ایرانی بین ۱۲ تا ۲۰ متر بوده است و بزرگترین آن‌ها … به ۲۵ متر هم می‌رسید.

اغلب کوشک‌ها در چهار جبهه اصلی از خصوصیات کالبدی یکسانی برخوردار بودند. در حالی که در بیشترین موارد جبهه‌ای که از لحاظ نحوه جهت گیری اقلیمی، دید و منظر، موقعیت و برخی دیگر از ویژگی‌های کالبدی امتیاز بیشتری داشت، به عنوان جبهه اصلی بنا انتخاب می‌شد و غالباً در این جبهه ایوانی طراحی و ساخته می‌شد… سطح کوشک و ایوان آن در همه باغ‌ها … بلندتر از سطح زمین باغ ساخته می‌شد… تا به نحو مناسبی از چشم اندازهای بیرون استفاده شود.

به زبان ساده و امروزی میتوان گفت طرح کوشک باغ ایرانی در واقع کارکردی همانند سازه‌هایی است که امروزه به آنها ویلا گفته می‌شود. چرا که یک ویلا همانند یک کوشک مکانی برای گذران اوقات تفریح و فراغت بوده است و غالبا در مکانی خوش آب و هوا و اصطلاحاً ییلاقی ساخته می‌شود. سابقه ساخت این کوشک باغها یا ویلاهای باستانی در دل تاریخ ایران ریشه دوانده که در ادامه با نمونه‌هایی برجسته از کوشکهای ایرانی از همان ابتدا آشنا می‌شویم.

کوشک و یا کاخ در آثار هخامنشیان

طراحی و ساخت انواع کوشک در دروان هخامنشی آنقدر میان شاهان این سلسله محبوب بود که الگوی ساخت کوشکهای نه قسمتی به عنوان الگوی پسندیده در طراحی و ساخت کاخ و بناهای تشریفاتی برونگرا مانند کاخ شوش و تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفت.

این کوشکهای نه قسمتی که بعدها از آنها به عنوان کاخ یاد شد، به آپدانه و یا آپادانا شهرت داشتند.

کاخ پاسارگاد و کوشک های سلطنتی

کاخ های کوروش با ایوان های طویل و فضای باز اطراف خود به عنوان بخشی مکمل از طرح مفصلی به کار رفته اند که در آن، به تعبیری خود باغ به صورت اقامتگاه سلطنتی در می آید.

در داخل محدوده طرح نوین کوروش شماری آبگذر سنگی در مجموعه باغ شاهی وجود دارد که به ترکیب بخش های مختلف محدوده کاخ به صورت واحد کمک می کنند. این آبگذرها به شیوه هخامنشی در بهترین شکل خود ساخته شده اند تا دوام یابند. آنها از بلوک های خوشتراش و متصل به هم سنگ آهک تشکیل شده اند و به شایستگی با معماری خوشدست کاخ های مجاور همسانی دارند.

کوشک پاسارگاد

کوشک‌ها نیز در مجموعۀ باغ‌شاهی به نوعی مکمل اب‌نما‌ها بوده و امروزه تنها بقایای کمی از آن‌ها در شرق و جنوب محدودۀ باغ مرکزی باقی‌مانده‌است. ساختار این دو کوشک به نوعی طرح ساده و خلاصه شده‌ای از نقشه کاخ‌های پاسارگاد و مرکز ‌ثقل این محوطۀ خرم بوده و به تعبییری طرح دقیقی از منظره‌سازی و ادغام معماری با طبیعت هستند.

پیشنهاد خوانش مقاله: طراحی باغ ویلا سنتی | 7 نکته ی طلائی در طراحی

کوشک در دوره اشکانیان و ساسانیان

در دوران پادشاهی‌های بعد از سلسله هخامنشیان، سنت ساخت کوشک در اطراف اقامتگاه‌های سلطنتی به عنوان مکانی برای استراحت و شکار همچنان ادامه داشت. بهترین نمونه‌های کوشک که در ادبیات امروزی می‌توانیم از آنها به عنوان ویلا ییلاقی یاد کنیم در دروان حکومت ساسانیان و برای پادشاهان مقتدر این سلسله و اطرافینشان ساخته می‌شد. در ادامه با چند نمونه از کوشک‌های ساسانی آشنا می‌شویم.

تصویری از بقایای فعلی کاخ اردشیر ساسانی فیروز آباد ( ویلای ایرانی )

کوشک اردشیر که در شهرستان دشتستان استان بوشهر واقع شده، بنایی ساسانی است که شباهت بسیاری به کاخ اردشیر در فیروزآباد استان فارس دارد. پلان این کوشک به شکل صلیب بوده و دارای طاق‌ههای گهواره‌ایی شکل نیز هست. کاربری این کوشک شباهت بسیاری به ویلاهای امروزی دارد و در واقع محلی برای استراحت، شکار و برافروختن آتش بوده است.

 کاخ اردشیر ( ویلای ایرانی )

کاخ اردشیر ساسانی یا کاخ فیروزآباد نمونه‌ایی دیگراز یک بنای ویلا مانند در دروان ساسانی است. وجود ایوان‌های سنگی گنبدی شکل، حضورچشمه آب در مجاورت این عمارت به مثابه استخر وجود ایوان‌ها و تالارهای متعدد این بنا رابیش از پیش به مانند یک بنای ییلاقی و البته با کاربری‌های حکومتی تبدیل کرده است.

نشانه‌های ساخت ویلا در دروان اسلامی

بعد از فروپاشی سلسله ساسانیان و ورود اسلام به ایران همچنان سنت‌های معماری ساسانیان ادامه پیدا کردند. در دروان اسلامی نیز شاهد ساخت انواع عمارت‌های بزرگ با کاربری‌های حکومتی و تفریگاهی هستیم. عمارت‌هایی که با کاربری ییلاقی و تفرجگاهی ساخته میشدند را میتوان در قالب ویلاهای امروزی بررسی کنیم. در این دوران نیز کوشکهای زیادی ساخته‌شدند که بهترین و زیباترین آنها(که همچنان پابرجا مانده‌اند) را میتوان در دوران صفوی، قجار و پهلوی مشاهده کنیم.

عمارت کوشک چهل ستون، قزوین(صفویه)

کوشک باغ شاهزاده، کرمان(قاجار) ( ویلای ایرانی )

کوشک احمد شاهی، تهران(قاجار) ( ویلای ایرانی )

کوشک سرهنگ آباد، لارستان(قاجار) ( ویلای ایرانی )

کوشک یا کاخ سرهنگ آباد موسوم به چهلستون در جنوب روستای سرهنگ‌آباد در ۳۰ کیلومتری جنوب شرق زواره(قاجار)

کوشک امیر سلیمانی(قاجار)، روستای اصفهانک از دهات جنوب شرقی تهران

کوشک امیر سلیمانی(قاجار)، روستای اصفهانک از دهات جنوب شرقی تهران

کوشک نورآباد ایذه(قاجار) ویلای ایرانی

کوشک مرکزی، اراک(قاجار) ویلای ایرانی

تفاوت کوشک و خانه ییلاقی

همانطور که در این مقاله اشاره شد؛ کوشک همانند کاخ ویلایی بوده است که توسط افراد متمول جامعه عمدتاً در فصول گرم سال و در مناطق خوش آب و هوا مورد استفاده قرار می‌گرفته است. کوشک‌ها توسط افراد شناخته شده چه در رده‌های سیاسی، اقتصادی و چه فرهنگی با مصالح گران قیمت ساخته می‌شدند.

خانه‌های ییلاقی بر خلاف انواع کوشک توسط افراد متوسط جامعه از منظر درآمدی ساخته و با مصالح ارزانتری طراحی می‌شدند. خانه‌های ییلاقی نیز در مناطق خوش آب و هوای هر شهر و روستا ساخته میشدند. تعداد خانه‌های ییلاقی که امروزه به اسم ویلای سنتی نیز نشاخته می‌شوند در شمال ایران نیز زیاد است.

داکو | منطقه ییلاقی داکو – سیاه مشته سرزمین عشق و پاکی ( بخش اول )

تصویری از یک خانه ییلاقی در شمال ایران

تصویری از یک خانه ییلاقی در شمال ایران

تصویری از یک خانه ییلاقی مدرن در تهران

هدف از طراحی و ساخت ویلا

کوشک اصلی‌ترین رکن معماری در باغ های ایرانی و نشان دهنده نهایت ذوق و هنر در ترکیب باغ و سازه است.کوشک در فضای میانی باغ و در محل تلاقی دو محور طولی و عرضی به گونه ای ساخته شده است که از چهار طرف دیده شود و تاثیر ترکیب چهار باغ ایرانی را دو چندان می کند.

وجود چهار نمای همگن که به چهار جهت باز می شود به قدرت بخشی توده معماری بر توده منظر و همچنین یکی شدن و ادغام فضایی آن ها کمک شایانی می کند.همچنین نحوه استفاده اقلیمی_فصلی در کنار عملکرد زیستی_تشریفاتی و بعضا مراسمی، جهت جوابگویی به خواسته های امیر ارگ را می توان از دلایل عمده تفاوت ساختاری کوشک با دیگر ساختمان های ارگ به حساب آورد.

کوشک با دو اشکوب، گشودگی کاملی نسبت به محوطه و باغ ایجاد می نماید. ارتباط بنا با محوطه از طریق ایوان ایجاد می شود. مرکزی بودن پلان توده معماری، منفرد بودن آن و وضوح هندسه محوطه سبب می شود تا عامل زمان در تجربه ناظر تاثیری نداشته باشد. معماران، کلیت کوشکها و بخش اساسی باغ را درک کرده و گذشت زمان و حرکت او به سمت کوشک تنها به درک جزییات بیشتر نما منجر می شود.

مصالح مورد استفاده در ساخت سازه کوشک خشت خام و چوب است و گچ و آجر برای تزیینات به کار برده شده است.رنگ های به کار رفته در تزیینات متاثر از ویژگی اقلیمی منطقه بوده است. جهت گیری کوشک به گونه ای است که بهترین بهره برداری از عوامل طبیعی(آفتاب، باد و نزولات جوی) را به همراه داشته باشد.

در بالای درب و پنجره های اتاق های کوشک جهت سبک سازی سازه کونال بندی یا فضاهای تو خالی تعبیه شده است که موجب سبک شدن وزن ساختمان و فشار کمتر بر دیوارهای طبقه اول می شود. در بین دیوارهای و اطراف درب و پنجره ها، اسکلتی از تیرهای چوبی طراحی شده است که باعث استحکام ساختمان در مقابل فشارهای افقی میگردد. دیوارهای ضخیم کوشک به عنوان عایقی در مقابل گرما و سرما عمل میکند به طوری که در زمستان و تابستان با کمترین انرژی دمای اتاق ها به حد مطلوب می رسد.

با توضیحات بالا درباره معماری و ساخت کوشکها به این نتیجه می‌رسیم که فلسفه ساخت ویلاها در دوران معاصر بی‌شباهت به چرایی طراحی و ساخت کوشکها در گذشته نبوده است. امروزه کسانی که از تمکن مالی بیشتری برخوردار هستند برای برای گذران اوقات فراغت نیاز به محیطی ییلاقی با آب و هوایی متفاوت از محل زندگی دائم خود دارند تا بتوانند به استراحت و تفریح بپردازند.

در دوران معاصر اقلیت معماران ایرانی در تلاش هستند که با پیروی کردن از سبک معماری ایرانی و الهام از ماهیت کوشک ایرانی ویلاهایی با همان سبک و سیاق طراحی کنند. در ادامه با چند ویلای ایرانی آشنا میشویم.

سبک طراحی ویلا: ایرانی-سنتی شمال ایران

طراحی ویلا ایرانی | طراحی ویلا سنتی

طراحی ویلا ایرانی: اگر طرفدار سبک سنتی هستید و میخواهید از هیاهوی انواع سبکهای مدرن و زیر شاخه‌های مختلف آن به دور بمانید، سبک ایرانی همانی گزینه‌ایی است که باید به دنبالش بروید. استفاده از المان‌های ساده، آرامش بخش، با رنگ‌های روشن به گونه‌ایی که ارتباط صریح و موثر با نور آفتاب دارند، در معمار ایرانی به کرات به چشم میخورد.

همانطور که در این مقاله نیز خواندیم؛ ردپای ساخت انواع ویلا را می‌توانیم در میان کوشک‌ها و خانه‌های ییلاقی دنبال کنیم که سده‌های متمادی در میان اقوام و سلسه‌های مختلف ایرانی ساخته و مورد سکونت قرار می‌گرفتند.

ساخت کوشک و یا ویلا ایرانی در میان سلسله ساسانیان و پادشاهان مقتدر این دودمان بسیار محبوب بوده است. ساسانیان در ابداع بسیاری از عناصر معماری همانند طاق‌های ضربی، استفاده از گوشه‌سازی، استفاده از اندودهای گچی و بهره بردن از مصالح خشتی پیشتاز عصر خود بودند. ابداعات معماری آنها تنها به عصر، زمانه و یا محدود جغرافیایی فلات ایران نمیشد بلکه در نواحی همجوار ایران، این ابداعات مورد تقلید معماران غیر ایرانی قرار گرفتند و معماری ساسانی پایه‌گذار معماری شکوهمند اسلامی نیز شد.

با توجه به توضیحات گفته شده و ارجاعات این مقاله، شرکت طرح معماری ایرانی، پیشنهاد طراحی ویلا ایرانی و سنتی که تمامی المانهای آن برگرفته از عناصر معماری ایرانی هستند را به کارفرمایان خود میدهد.

تصاویر  نمونه‌ایی از طراحی ویلا ایرانی این شرکت است که شما در محوطه سازی ویلا شاهد به کار بردن عناصر معماری باغ ایرانی همانند: مسیر عبور جوی آب، محصور با دیوارهای سرتاسری، باغ عمارت تابستانی و استخر، بهره‌گیری از حوض خانه و شاه نشین، به کاربردن تقسیمات ایرانی در فضای داخلی و پرهیز از المان‌های غیر ایرانی و استفاده از فضای خصوصی حیاط پشتی و در نهایت ردیف درختان هستید.

همچنین ساختمان اصلی ویلا نیز بر اساس معماری ایرانی-ساسانی از طاق گنبدی، آجرهای نخودی روشن، ستون، پنجره‌های رو به آفتاب با سبک و سیاق سنتی، دیوار مشبک، طراحی و تعبیه دسترسی‌های سنتی از برون به درون فضا(با الهام از کوشک ایرانی و خانه ییلاقی) ساخته شده‌است.

سبک طراحی ویلا: ایرانی

معمار: علی رامشک و حامد سفیدپری

برای مشاهده پروژه های طراحی ویلا به صفحه پروژه های مراجعه فرمایید